Bế kinh là một bệnh thường gặp trong phụ khoa. Tất cả những người phụ nữ đã quá 18 tuổi vẫn chưa có kinh nguyệt thì gọi là bế kinh có tính nguyên phát.
Thế nào là bế kinh?
Những người đã từng có kinh nguyệt bình thường, nay ngừng hành kinh trên 3 tháng thì gọi là bế kinh có tính kế phát. Còn trưóc thời kì thanh xuân, ở thòi kì mang thai, ở thời kì cho con bú và sau thời kì mãn kinh mà không có kinh đều thuộc hiện tượng sinh lí. Còn có một sô’ phụ nữ có kinh nguyệt, nhưng vì đoạn sau của đường sinh sản như ỏ những chỗ cô tử cung, âm đạo, màng trinh, mép âm hộ bị khiếm khuyết tự bẩm sinh hoặc bị tổn thương sau khi ra đời, tạo nên dính liền khoá kín, máu kinh nguyệt không thể chảy ra ngoài, trường hợp này thuộc ẩn kinh hoặc gọi là bế kinh giả.
Kinh nguyệt bình thường dựa vào sự phối hợp nhịp nhàng với công năng của trục bộ phận dưói của khâu não – tuyến yên của não – buồng trứng, và màng trong tử cung phản ứng có tính chu kì đối với sex hormone. Bất cứ một khâu nào trong đó có chướng ngại, đều có thể dẫn đến bế kinh.
Theo bộ vị phát sinh bê kinh có thể phân bế kinh thành bế kinh do tử cung, bế kinh do buồng trứng, bế kinh do tuyến yên và bế kinh do khâu não dưới. Nói chung, nguyên nhân của bê kinh có tử cung và buồng trứng do bệnh tật sau khi ra đòi phá vỡ và không toàn vẹn tự bẩm sinh, sự phát dục của rụng trứng của buồng trứng do công năng của trục khâu não dưới – tuyến yên và buồng trứng mất điều hoà gây nên v.v… Nguyên nhân của bế kinh dẫn đến không có thai, một là, do một bệnh nào đó dẫn đến công năng của một khâu nào đó trong trục khâu não dưới tuyến yên – buồng trứng mất điều hoà dẫn đến buồng trứng không rụng trứng; hai là, do biến đổi bệnh lí của bản thân tử cung làm cho trứng thụ thai không có cách gì sinh trưởng hoặc làm tổ.
Những nhân tố nào về tử cung có thể dẫn đến bế kinh?
Màng trong tử cung bị những kích thích của sex hormone do buồng trứng tiết ra nếu có những biến đổi có tính chu kì. Khi màng trong tử cung bóc tách bong rơi ra tức là xuất hiện kinh nguyệt, do đó, những ca bệnh không có tử cung tự bẩm sinh hoặc tử cung phát dục không tốt, sự tổn hại của màng trong tử cung hoặc cắt bỏ tử cung, thì cho dù công năng của buồng trứng toàn vẹn, sự tiết ra sex hormone bình thường, cũng sẽ không có kinh nguyệt. Nguyên nhân bế kinh này ở tử cung, cho nên cũng gọi là bế kinh do tử cung. Đây là một trong những nguyên nhân rối loạn kinh nguyệt thường gặp.
- Không có tử cung tự bẩm sinh hoặc sự phát dục của tử cung không tốt: Thuộc bế kinh có tính nguyên phát, vì có công năng của buồng trứng bình thường, cho nên sự phát dục của bộ máy sinh sản ngoài và đặc trưng giới tính thứ hai tốt, kiểm tra di truyền học tế bào, chất nhiễm sắc giới tính là dương tính, loại hạch là 46 XX.
- Tổn hại màng trong tử cung hoặc cắt bỏ tử cung: Như màng trong tử cung do điều trị bằng tia phóng xạ bị phá hoại, cạo tử cung quá sâu hoặc bị áp lực quá cao tử cung phải chịu v.v,.., tạo thành bế kinh do dính liền khoang tử cung gây nên, gọi là hội chứng Asherman. Cảm nhiễm nghiêm trọng như cảm nhiễm lao, cảm nhiễm sau khi sinh hoặc sau khi sảy thai v.v… có thể tổn hại đến màng trong tử cung. Thời gian cho con bú quá dài có thể làm cho màng trong tử cung co rụt quá độ, thậm chí tiêu thất.
- Phản ứng của màng trong tử cung không tốt: Sex hormone của màng trong tử cung đốĩ với sự tiết ra kích tô” ở buồng trứng không có phản ứng, biến đổi không có tính chu kì cho nên không có kinh nguyệt.
Thế nào là bế kinh do buồng trứng?
Nếu buồng trứng khiếm khuyết hoặc phát dục không tốt, buồng trứng tổn hại hoặc sốm suy thoái, làm cho trong cơ thể không có sex hormone sản sinh ra, màng trong tử cung có thể sinh trưởng, cũng không thể phát sinh biến đổi và bóc tách ra có tính chu kì, kinh nguyệt không thê có được, sự bế kinh này gọi là bế kinh do buồng trứng. Nguyên nhân thường thấy có:
- Không có buồng trứng tự bẩm sinh hoặc phát dục không tốt. Phần lớn do nhiễm sắc thể sinh dục khác thường gây nên, bao gồm hai loại hình là chứng bệnh Turner (cũng gọi là chứng bệnh phát dục của buồng trứng không toàn vẹn tự bẩm sinh) và sự phát dục của buồng trứng thực sự không toàn vẹn.
- Tổn hại buồng trứng: Có thể do điều trị bằng tia phóng xạ, phẫu thuật cắt bỏ hai bên buồng trứng hoặc do chứng bệnh viêm hoặc khôi u v.v… làm cho tổ chức buồng trứng bị tổn hại.
- Khôi u ở buồng trứng: Khôi u ở buồng trứng có thể sản sinh ra androgen, như khôi u tê bào mẹ của tinh hoàn, khối u có chứa màng tuyến thượng thận, khôi u tê bào cửa của buồng trứng v.v…, vì androgen có thể ức chê công năng của buồng trứng mà gây nên bế kinh. Thường có kèm theo những biểu hiện trên cơ thể nam tính hoá như âm đê phì đại, nhiều lông, tiếng nói trở nên Ồm Ồm to như nam giới. Những khôi u ở buồng trứng có thể sản sinh ra estrogen như khôi u tế bào hạt, khôi u ở tế bào màng noãn bào v.v…, vì estrogen quá lượng có thể ức chê rụng trứng và làm cho màng trong tử cung tăng sinh quá độ mà dẫn đến bế kinh.
- Công năng của buồng trứng sóm suy thoái: Phụ nữ bình thường ở độ tuổi khoảng trên dưới 45 ~ 52 là mãn kinh, trước tuổi 40 mà mãn kinh thì gọi là công năng của buồng trứng sớm suy. Nguyên nhân của buồng trứng sớm suy không biết rõ, có nhà nghiên cứu cho rằng có thể có quan hệ đên nhiễm sắc thể khác thường.
Bế kinh do tuyến yên của não do những nguyên nhân gì gây nên?
Lá trước của tuyến yên của não tiết ra ovestrin, có tác dụng điều tiết công năng của buồng trứng và duy trì kinh nguyệt. Biến đổi bệnh lí có tính khí chất của tuyên yên của não hoặc công năng của bản thân mất điều hoà, ảnh hưởng đến sự tiết ovestrin có thể thông qua buồng trứng gây nên bế kinh.
- Công năng suy giảm do tổn hại tuyến yên gây nên: Tuyến yên bị tổn thương, như chứng bệnh viêm, tia phóng xạ và phẫu thuật v.v…, có thể phá hoại tổ chức tuyến yên, làm cho nó mất một phần hoặc toàn bộ công năng. Điều tương đối thường gặp là khi xuất huyết lớn, đặc biệt là xuất huyết lớn sau khi sinh kèm theo bị sốc, làm cho tuyến yên của não do có thai mà tăng sinh phì đại, làm cho việc cung cấp máu bị trở ngại, nên bị hoại tử do thiếu máu, tiếp theo sau là xuất hiện công năng của tuyến yên suy giảm và dài ngày bị bê kinh. Đó gọi là chứng bệnh công năng của tuyến yên suy giảm hoặc hội chứng
- Khối u ở tuyến yên của não: Lá trước của tuyến yên của não có 3 loại tê bào tuyến khác nhau, tức tê bào hiềm sắc (chromophobe), tế bào thêm acid (acidocyte) và tế bào thèm kiềm (basocyte). Ba loại tê bào này đều có thể phát sinh khối u. Ngoài ra còn có khôi u ở đầu, ở ống họng, những loại khối u này khi thể tích tăng to nén ép tế bào thèm kiềm có công năng tiết ra ovestrin. Sự tiết ra ovestrin giảm thiểu dẫn đến bế kinh và công năng sinh dục suy giảm.
- Công năng của tuyến thúc đẩy sinh dục của tuyến yên hạ thấp có tính nguyên phát: Bệnh này cực hiếm thấy. Bê kinh có tính nguyên phát, khí quan sinh sản bên trong và bên ngoài của nó ấu trĩ, đặc trưng giới tính thứ 2 không phát dục, kiểm tra di truyền học của tế bào, nhiễm sắc thế dương tính, loại hạch là 46, XX, dùng ovestrin điều trị có hiệu quả.
Nguyên nhân bế kinh của bộ phận dưới của khâu não có những gì?
Bộ phận dưới của khâu não tiết ra ovestrin releasing hormone làm cho lá trước của tuyên yên ở não tiết ra ovestrin, có tác dụng điều tiết công năng của buồng trứng và duy trì kinh nguyệt. Công nang của bộ phận dưối của khâu não mất điều hoà có thể ảnh hưởng đến tuyến yên, từ đó ảnh hưởng đến buồng trứng mà gây nên bế kinh. Nguyên nhân làm cho công năng của bộ phận dưới của khâu não mất điều hoà tương đôi nhiều, lần lượt trình bày như sau:
- Nhân tô” thần kinh tinh thần: Tinh thần căng thẳng, lo sợ, nghĩ ngợi nhiều, bệnh tinh thần như bệnh tinh thần phân liệt, thay đổi môi trường, nơi ở dời đi xa và những kích thích bởi giá lạnh v.v…, đều có thể gây nên rối loạn công năng giữa thần kinh trung khu và bộ phận dưới của khâu não. Nói chung, công năng rụng trứng của buồng trứng trưốc hết phát sinh trỏ ngại, sau đó, sự thành thục của noãn bào phát sinh chưóng ngại mà dẫn đến bê kinh. Có thai giả do những nhân tô” tinh thần như nóng lòng sốt ruột mong chờ hoặc sợ có thai gây nên, đó cũng thuộc phạm trù này.
- Bệnh có tính tiêu hao: Dinh dưỡng không tô”t do rốì loạn công năng của đường ruột gây nên, lao phổi nghiêm trọng, thiếu máu nghiêm trọng đều có thể thông qua bộ phận dưới của khâu não ảnh hưởng đến công năng tuyến yên của não, dẫn đến bê kinh.
- Chứng bệnh suy dinh dưỡng ở bộ máy sinh sản: Biến đổi bệnh lí ở bộ phận dưới của khâu não như bị khối u ông họng đầu não có thể dẫn đến bê kinh, béo phì, sự phát dục của bộ máy sinh sản và đặc trưng giới tính thứ hai không toàn vẹn.
- Hội chứng ức chế của thuốc: Có một số ít phụ nữ sau khi tiêm thuốc tránh thai dài ngày hoặc uông thuốc tránh thai có thể kế phát bế kinh, đó là do phản ứng ức chế của bộ phận dưói của khâu não đối với thuốc đặc biệt mẫn cảm gây nên, sự ức chế này có thể ngược trỏ lại, nói chung, sau khi ngừng uống thuốc, trong vòng 3 ~ 6 tháng có thể tự nhiên khôi phục.
- Hội chứng bê kinh tiết sữa: Người bệnh ngoài bê kinh ra còn có sự tiết sữa có tính duy trì tiếp tục không theo ý mình và teo tóp bộ máy sinh sản bên trong.
- Hội chứng buồng trứng đa nang: Phụ nữ trẻ ở độ tuổi 20 ~ 30 gặp nhiều, có biểu hiện là bế kinh, không có thai, nhiều lông và béo phì.
- Ảnh hưởng ở những tuyến nội tiết khác: Khi công năng của tuyến thượng thận, tuyến giáp trạng, tuyến tuy rôi loạn cũng có thể ảnh hưởng đến kinh nguyệt. Như hội chứng cushing, bệnh addison, công năng của tuyến giáp trạng suy giảm, bệnh tiểu đường v.v… đều có thể thông qua bộ phận dưối của khâu não ảnh hưởng đến công năng của tuyến yên mà gây nên bế kinh. Ngoài ra, hội chứng ở tuyến sinh sản do tuyến thượng thận tự bẩm sinh gây nên cũng có thể dẫn đến bế kinh có tính nguyên phát.
0 nhận xét:
Đăng nhận xét